بسمبسم الله الرحمن الرحیم
در این پژوهش قصد داریم جایگاه و تأثیر ایثار در نظام آموزش عالی را بررسی کرده و ببینیم که آیا روحیه ایثارگری در نظام آموزش عالی باعث انحطاط می شود؟ یا اینکه سکون را به همراه می آورد؟ و یا اینکه برعکس، باعث افزایش تحرّک و رشد مضاعف می شود؟
مقدمه
بنابر آنچه در مطالب پیشین گذشت می توان چنان نتیجه گرفت که امروز احیای فرهنگ و مدیریت جهادی و ایثارگرانه در کشور ضروری است. فرهنگ و مدیریت جهادی و ایثارگرانه مبتنی بر ایمان، استقامت و ایثار است و کشور ما در عصر حاضر برای پیشرفت و توسعه هرچه بیشتر نیازمند احیای این شیوه مدیریتی است. فرهنگ و مدیریت و ایثارگرانه و جهادی منشأ تحولات و تغییرات بسیار زیادی در ایران اسلامی است و امروز نیز نیازمند نهادینه کردن فرهنگ جهادی و ایثارگرانه و اداره کشور براساس این سبک مدیریتی هستیم.
یکى از عوامل مهمّى که دشمنان اسلام را به وحشت انداخته و پیروزى هاى مهمّى براى مسلمانان به ارمغان آورده، عملیات استشهادى است.
عملیات استشهادى به اقدامى گفته مى شود که رزمنده با قصد قربت و با هدف ضربه زدن به دشمن خود را در معرض مرگ قرار مى دهد و در این راه کشته مى شود.
امروز نقش و تأثیر این نوع عملیات در فلسطین اشغالى بر کسى پوشیده نیست و تاکنون دشمن با هیچ نوع سلاح و راهبردى نتوانسته با آن مقابله کند و بر آن فائق آید.
آثار سودمند فرهنگ شهادت که یاد شد دلیل قاطعى است بر ضرورت ترویج این فرهنگ. البته علاوه بر آن، دلایل دیگرى نیز بر ضرورت ترویج فرهنگ شهادت طلبى درجامعه وجود دارد:
تأثیر شگرف فرهنگ پربار شهادت در گستره جهان بینى اسلام ناب محمدى(ص) از جلوه هاى ممتاز برخوردار است. فرایند این تأثیر در حوزه هاى فرهنگى، سیاسى، اجتماعى، نظامى و اقتصادى قابل مشاهده است.
یافته ها و دستاوردهاى تاریخى از صدر اسلام تاکنون، بیانگر این واقعیت شگرف است که فرهنگ شهادت طلبى به عنوان کارآمدترین و مؤثرترین عنصر در پیشبرد اهداف و حفظ ارزشها و مقابله با دشمن مطرح بوده است.
شهادت در راه خدا تبلور یافته حیات طیّبه و عزّتمندى و عزّت آفرینى است. قبل ازپرداختن به موضوع مناسب است به انواع مرگها اشاره داشته باشیم.
مراتب حیات
حیات، مانند وجود و نور داراى مراتب است و هر پدیدهاى به اندازه ظرف وجودىاش از آن بهره مىگیرد. حیات بر سه قسم است:
پیروی از امام حسین(علیه‌السلام)، مهم‌ترین انگیزه‌ی شهداء
حدود هفتاد هزار وصیت‌نامه از شهدا بررسی شده است که در این هفتاد هزار وصیت‌نامه بیشترین انگیزه شهدا پیروی از امام حسین (ص) است ؛ پس باید عاشورا را محکم نگه داشت. این نقش عاشورا است. هفتاد هزار وصیت‌نامه دانه دانه خوانده شده، هفتاد هزار وصیت‌نامه گفتند: انگیزه‌ی ما 1- عاشورا! 2- پیروی از امام خمینی(ره) و ولایت فقیه 3- دفاع از جمهوری اسلامی
البته بعضی‌ها هم که گفته اند: دفاع از جمهوری اسلامی، بعد در پرانتز نوشته اند: نه آب و خاک و ملی‌گرایی و ...
درباره اهمیت مقام شهیدان، سخن بسیار گفته شده و هر قوم و ملتى براى شهداى خود احترام خاصى قائل است ولى بدون اغراق، آن احترامى که اسلام براى شهداى راه خدا قائل شده است بى نظیر است، روایت زیر نمونه روشنى از احترامى است که اسلام براى شهداء قائل شده و در پرتو همین تعلیمات بود که یک جمعیت محدود عقب افتاده آن چنان قدرت و نیرو گرفتند که بزرگترین امپراطوریهاى جهان را بزانو در آوردند.
امام على بن موسى الرضا (ع) از امیر مؤمنان على(ع) چنین نقل می کنند
انواع ایثار (قسمت ششم)
4- شهادت
شهادت در راه خدا و در راه عقیده از دیگر موضوعاتی است که ذیل مفهوم ایثار قرار می‌‌گیرد و مرتبهای عالی از ایثار محسوب می‌شود. شهادت در حقیقت یعنی: «مجموعه باورها، آگاهی ها،آداب و اعتقادات و اعمالی که موجب وصول انسان به عالی ترین درجه کمال، یعنی مرگ آگاهانه در راه خدا می شود[1]».
انواع ایثار (قسمت پنجم)
ایثار علمی و پژوهشی و نقش آن در مدیریت جامعه
ایثار علمی و پژوهشی خود به دو دسته مثبت و منفی تقسیم می شود آنچه در این تحقیق مد نظر ماست بُعد مثبت ایثار است . اما تنها به جهت شناخت تمایز این دو مختصراً معنای بُعد منفی آن را مطرح کرده و وارد بُعد مثبت آن می شویم.
انواع ایثار(قسمت چهارم)
ایثار در ساعات کاری
خیلی از اوقات پیش می آید که فرد مدیر و مسئول اجرایی می بیند که پیشبرد برنامه های حوزه کاری اش و جبران کارهای عقب افتاده مجموعه و پیگیری کارها و امورات مهمی که سالهاست که غبار غفلت و فراموشی آنها را پوشانده، نیازمند آن است که بیش از رفع تکلیف، عمل کرده و بیش از ساعات موظفی کاری اش برای مجموعه وقت بگذارد
انواع ایثار (قسمت سوم)
بررسی نقش ایثار در مدیریت دفاع مقدس برای ارائه پیشنهادهای کاربردی در مدیریت امروز
همچنان که از عنوان بحث پیداست ما قصد داریم از دو مصداق عینی جنگ تحمیلی و جهاد سازندگی استفاده کرده تا بتوانیم در نهایت راهکارهایی عملی برای اداره اسلامی امروز کشورمان ارائه دهیم. اما از آنجا که نه می خواهیم تکرار مکرّرات کنیم و نه می خواهیم دفتر خاطرات زمان جنگ بنویسیم،
انواع ایثار (قسمت دوم)
3- ایثار در مدیریت اسلامی
چند سال پیش، یک روز که داشتم در کتابخانه یکی از مساجد شهرمان عناوین کتب را از نظر میگذراندم ناگهان چند جمله زیبا و پخته و نغز که روی جلد یک کتاب نوشته شده بود توجهم را جلب کرد
انواع ایثار
پیش از مطرح کردن مفاهیمِ زیرمجموعه ایثار، خوب است که ابتدا نوع نگاهمان را نسبت به ایثار-که در حقیقت فضای فکری پژوهش ماست- بیان کنیم. زیرا ایثار به معنی ترجیح دادن را می‌توان تحت دو عنوان ایثار مثبت و ایثار منفی بررسی کرد.
ارتباط ایثار با برخی از دیگر مفاهیم اسلامی
ایثار و جهاد
در آئین ما، ایثار و جهاد، سابقه درخشان و گاهی منحصر به فرد دارد. ایثارگری های پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) و یاران باوفایش، ایثارگری های حضرت سیدالشهداء(ع)
موانع ایثار:
هر چند کسی که از این مرتبه والا برخوردار گشته، موانع درونی و بیرونی آن را از بین برده تا توانسته در این طریق مستفیض شود، اما این امر نسبی و در فرهنگ های مختلف نیز متفاوت است. موانع ایثار به دو بخش اصلی تقسیم می شود.
الف) موانع فردی ایثار (آفات درونی) :
آنچه «ایثار» را از سایر سجایای روحی و معنوی، متمایز می گرداند، لوازمی است که اغلب در یک نگاه شهودی و ذوقی وجود دارد. این لوازم عبارت است از :
1- اخلاص:
«اخلاص» نه تنها اساسی ترین لازمه «ایثار» است، بلکه ایثار فاقد اخلاص، ایثار نیست. بنابراین در نگاه عرفانی، هر جا صحبت از ایثار است، منظور، ایثار بر مبنای اخلاص است. حضرت امام خمینی(ره) خطاب به رزمندگان اسلام، که زیباترین صحنه های اخلاص و ایثار را آفریدند، فرمودند: «شما با اخلاص و ایثار، جمهوری اسلامی را بیمه کردید».
در متون دینی، اخلاقی و عرفانی ما، نقشی که ایثارگر ایفاء می کنند نقشی خالصانه، متواضعانه و به طور کلی متفاوت از سایر نقش هاست. اولین شرط ایفای این نقش مهم شناخت ویژگی هایی است که ایثارگر داراست :
از آنجا که ایثار یک مقوله اخلاقی است لذا در پاسخ به چرایی فلسفه ایثار باید به فلسفه اخلاق پرداخت و اما از آنجا که پرداختن به فلسفه اخلاق خود رساله ای مستقل را می طلبد لذا برای بررسی بیشتر شما را به کُتب فلسفه اخلاق و از جمله به کتاب فلسفه اخلاق شهید مطهری ارجاع می دهیم و پس از ذکر مختصر نگاه غرب به ایثار ، نظر ایشان را که می فرمایند: « اخلاق فقط در مکتب خداپرستی قابل توجیه است »[1] را به عنوان فرض در نظر می گیریم. و به بررسی فلسفه ایثار از نظر اسلام می پردازیم.
ایثار در لغت به معنی «برگزیدن، عطاکردن، غرض دیگران بر غرض خویش مقدم داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن است، ولو اینکه ارجحیت با ایثارکننده باشد[1].
در اخلاق اسلامی، تعریف ایثار این چنین آمده است: «بالاترین درجات سخاوت آن است که شخصی به چیزی محتاج است، ولی آن را به دیگری می بخشد، که به آن ایثار گویند؛ یعنی از خود گذشتگی و به دیگران رسیدن».
روش جَاءَ الحَق وَ زَهَقَ البَاطِل
در قسمت قبل تا حدودی ضرورت داشتن موضع تهاجمی، در قبال تهاجم فرهنگی دشمن را درک کردیم. در این قسمت نیز قصد داریم تا بمنظور تبیین بیشتر این مقوله و کاربردی تر شدن آن به ارائه روشی قرآنی در این خصوص بپردازیم؛
در مواجهه با تهاجم فرهنگی دشمن؛ انفعال یا تهاجم؟! ( قسمت اول)
(در سیره شهدا رفتار در قبال دشمن چگونه است؟)
سالهاست که در کشورمان صحبت از تهاجم فرهنگی دشمن است، و ما قائل به این موضوع هستیم که دشمن اسلام از بیرون مرزها و از درون مرزهای این کشور در حال تهاجم به سوی فرهنگ ما است. هرچند صباحی از یک مقوله به عنوان ابزار تهاجم استفاده می‌کنند و ما تا بخواهیم متوجه شویم که؛ "این ابزار چیست؟، چقدر زهر دارد؟ و چه خرابی‌ای در کشور به پا میکند؟"، دشمن ابزار و مقوله دیگری را برای تهاجم بکار می‌برد. و احساس بر این است که در این چند سال ما پیوسته در موضع دفاعی قرار گرفته‌ایم و رفتارمان همین است که ذکر شد و این انصاف نیست.
تعریف فرهنگ:
ما باید در قبال جامعه مان حساس باشیم، یک چیزی که آقایان سیاسی و یا برخی مسئولین در ملاقات با خارجی‌ها دارند، این است که مثلاً می‌گویند: ما تمدن2000 ساله داریم، یک مدتی در اوایل انقلاب این مطلب از مُد افتاده بود، لکن دوباره مُد شده است. مثلاً یک وزیر از ایران با یک وزیر از کشور چین با هم برخورد می‌کنند ـ نه اینکه آن وزیر چینی بشکند ـ این می‌گوید که شما تمدن کهن دارید. آن یکی می‌گوید شما تمدن 2500 ساله دارید. که چه بشود؟ آیا منظور از تمدن یک مشت خرابه است. به یک فرد یونانی می‌رسیم، ما می‌گوییم: شما تمدن کهن دارید، آنها هم می‌گویند که شما تمدن کهن دارید، فرهنگ 2500 ساله. فرهنگ یعنی چه؟
لزوم بازنگری در فرهنگ جامعه برای تحقق آرمان شهدا:
ما باید آن تشیع ناب را پیدا کنیم و به آن مقید باشیم. در افکار و عقاید و امیال و اخلاق و رفتار و جهت‌گیری‌های موجود در جامعه موضوعات بسیاری را پیدا می کنیم که با تشیع موافقت ندارد. اصل این است که باید دنبال بازنگری و تهذیب معارف تشیع و فرهنگ تشیع باشیم. مانده‌های فرهنگی ما باید آن چیزهایی باشد که از اهلبیت(ع) بجا مانده است نه اینکه مانده فرهنگی ما تخت جمشید باشد. نه این که برویم تخت جمشید را نابود کنیم. نه، تخت جمشید سر جای خود باشد و ما هم برای عبرت گرفتن به آنجا برویم و ببنیم. ولی عرض این است که تخت جمشید را به عنوان یک نماد فرهنگی ندانیم و تا این حد برای آن قیمت قائل نباشیم که به عنوان یک نماد فرهنگی به آن نگاه کنیم. فرهنگ ما آن چیزی است که از اهلبیت(ع) رسیده است و در وجود ما و در جامعه ما جریان دارد. یک معنای سادة "فرهنگ یعنی مانده‌ها"، فرهنگ آن چیزهایی می‌شود که از گذشته به جا مانده است. فرهنگ ما باید چیزهایی باشد که از اهلبیت(ع) بجا مانده است و در جامعه ما و در وجود ما جریان دارد". اینکه ما دنبال احیای تخت جمشید و سایر آثار باستانی هستیم و داریم آنها را به عنوان نماد فرهنگی معرفی می‌کنیم، به این معنی است که ما بطور ناخواسته و ندانسته به جای فرهنگ شیعی دنبال فرهنگ هخامنشی هستیم. در مقام قیمت، فرهنگ هخامنشی بسیار کم قیمت و فرهنگ شیعی بسیار پر قیمت است. ما مقولات کم قیمت را گرفته‌ایم و مقولات پرقیمت را رها کرده‌ایم و این درست نیست.
بسم الله الرّحمن الرّحیم
جلسه، یک جلسه‌ى کاملاً جوان، با همه‌ى ویژگى‌هاى مثبت جوانى است. امید هم به شما جوانهاست؛ هم براى امروز، و هم بیشتر براى آینده. مطالبى که این جوانان عزیز در اینجا بیان کردند، با دقت آنها را گوش کردم. قضاوت من در مورد این بیانات این است که بسیار خوب بود. این، همان نظر قبلى بنده را در مورد تعالى سطح فکر و اندیشه در این استان تأیید میکند. در این چند روز، هر جا کسانى از این استان - از جوانان، از خانواده‌هاى شهدا، از معلمان و اساتید - در اینجا بیاناتى کردند، لحظه لحظه‌ى گفته‌هاى آنها براى بنده شادى‌آفرین و خرسند کننده بود. این نشان‌دهنده‌ى این است که بحمداللّه شهر بجنورد و استان خراسان شمالى از سطح راقىِ فکر و فرهنگ برخوردار است؛ این را باید حفظ کنید، و باید این تعالى را روزبه‌روز افزایش دهید؛ و البته ما هم - هم بنده، هم دیگر مسئولین - وظیفه داریم که از این نعمت بزرگ خداداد، به شکل درستى به نفع انقلاب و به نفع نظام استفاده کنیم؛ که امیدوارم این توفیق نصیب ما شود.
بحثى که امروز میخواهم براى شما جوانهاى عزیز عرض کنم، در توضیح و تبیین مسئله‌اى است که روز اول مطرح کردم: مسئله‌ى پیشرفت. موضوع بسیار مهمى است که باید مطرح کنیم. البته با طرح این موضوعات، خودمان را قانع نمیکنیم که قضیه تمام شد؛ این یک شروع است. عرض کردیم که آن مفهومى که میتواند اهداف نظام اسلامى را تا حدود زیادى در خود جمع کند و به ما نشان دهد، مفهوم پیشرفت است. توضیحى هم بعداً عرض کردیم که پیشرفت، تداعى‌کننده‌ى حرکت است، راه است. چطور ما میگوئیم پیشرفت هدف است؟ عرض کردیم علت این است که پیشرفت هرگز متوقف نخواهد شد. بله، پیشرفت، حرکت است، راه است، صیرورت است؛ اما متوقف‌شدنى نیست و همین طور ادامه دارد؛ چون انسان ادامه دارد، چون استعدادهاى بشرى حد یقف ندارد. گفتیم پیشرفت داراى ابعادى است؛ و پیشرفت در مفهوم اسلامى، با پیشرفت یک بُعدى یا دو بُعدى در فرهنگ غربى متفاوت است؛ چند بُعدى است.
